Pneumokoki są powszechnymi drobnoustrojami chorobotwórczymi wywołującymi poważne stany chorobowe np. zapalenie ucha i płuc u dzieci, zapalenie opon mózgowych u dorosłych lub zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej zwany sepsą.
Stanowią one poważne zagrożenie dla dzieci, których układ odpornościowy dopiero kształtuje swoją odpowiedź immunologiczną przeciwko drobnoustrojom i dla osób starszych, których reakcja odpornościowa z biegiem czasu słabnie. Dzisiejsza medycyna dzięki szczepieniom i antybiotykom.
Czym jednak są pneumokoki i czy szczepić na pneumokoki dzieci?
Pneumokoki, a tak właściwie dwoinki zapalenia płuc to bakterie zaklasyfikowane do paciorkowców. Swoją nazwę zawdzięczaj sferycznej budowie przypominającej paciorek oraz tendencji do układania się w pary w obrazie mikroskopowym — stąd nazwa dwoinki. Bakterie te mają charakterystyczny płaszcz zewnętrzny zwany glikokaliksem.
Jest to osłonka na powierzchni bakterii zbudowana głównie z wielocukrów, której zadaniem jest zwiększenie odporności na czynniki mechaniczne i chemiczne bakterii, przez co pneumokok jest mniej wrażliwy na działanie substancji kierowanych przeciwko niemu. Ze względu na obecność glikokaliksu łatwiej unika odpowiedzi immunologicznej naszego organizmu i ma możliwość ponownego zaatakowania poprzez zmianę składu swojej otoczki.
Dwoinki zapalenia płuc rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, a jej nosicielami są najczęściej dzieci. Prawdopodobieństwo, że dziecko jest nosicielem pneumokoków wzrasta, jeśli uczęszcza ono do żłóbka lub przedszkola. Miejscem bytowania bakterii są błony śluzowe górnych dróg oddechowe człowieka.
Największe apogeum chorób wywoływanych pneumokokami odnotowuje się w okresie zimowym oraz wczesnowiosennym, kiedy to powszechne wirusowe infekcje sprzyjają wnikaniu innym drobnoustrojom chorobotwórczym wywołującym dodatkowe infekcje bakteryjne, a w tym infekcjom pneumokokowym. Wydostają się one do środowiska z dróg oddechowych poprzez kichanie oraz kaszlenie — tym sposobem zarażamy innych, w mniejszym stopniu poprzez kontakt z wydzielinami zostawionymi na przedmiotach.
Największą śmiertelnością charakteryzuje się grupa chorych dzieci w przedziale wiekowym od 2. miesiąca do 2. roku życia. Ich układ odpornościowy nie jest w stanie udzielić odpowiednio intensywnej odpowiedzi immunologicznej i wytworzyć odpowiednią ilość przeciwciał przeciwko pneumokokom. Szczególnie narażone są dzieci z dysfunkcjami układu odpornościowego lub obarczone jego niewydolnością.
Najskuteczniejszą metodą walki z pneumokokami jest działanie profilaktyczne, polegające na uodpornieniu dziecka na ten patogen i w przypadku zachorowania umożliwi natychmiastową, oraz skuteczną reakcję odpornościową organizmu skierowaną przeciwko tym drobnoustrojom. Takie działanie profilaktyczne umożliwia jedynie zaszczepienie dziecka przeciwko pneumokokom. W większości krajów takie szczepienie jest obowiązkowe i darmowe, ze względu na swoją skuteczność i stopień najlepszej ochrony.
W Polsce szczepienie to do niedawna nie znajdowało się na liście obowiązkowych szczepień, lecz jedynie jako zalecane i przeprowadzane odpłatnie. Bezpłatne szczepienie było świadczone jedynie dzieciom do lat 5, które były obarczone poważnymi chorobami, mogącymi wpływać na odpowiedź immunologiczna skierowaną przeciw pneumokokom. Od 1 stycznia 2017 roku ta szczepionka jest na liście obowiązkowej i jest refundowana w całości.
Szczepienie na pneumokoki odbywa się zgodnie ze schematem 2+1. Oznacza to podzielenie dawki na trzy porcję, z których dwie będą podane, w krótkim odstępie czasu, zaś ostatnia zostanie zaaplikowana po dłuższej przerwie. Najczęściej pierwsze szczepienie jest podane w okresie 2. miesiąca życia, druga dawka dwa miesiące później, a ostatnia dopiero po ukończeniu 1. roku życia.
Trzecia dawka to dawka przypominająca, czyli taka, która utrwali pamięć immunologiczną organizmu dziecka przeciw pneumokokom. Szczepienie to jest obarczone bardzo małym ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych. Jest to najczęściej zaczerwienienie, rumień lub reakcja alergiczna. Mogą również wystąpić powikłania poszczepienna w tym gorączka, ale profesjonalna opieka lekarska zapewnia brak uszczerbku na zdrowiu dziecka.
Czy szczepić na pneumokoki dzieci? Zdecydowanie warto, ponieważ w raporcie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) możemy wyczytać, że pneumokoki odpowiadają za aż 7% zgonów dzieci na całym świecie. Wywołują poważne oraz bolesne do przejścia choroby u dzieci np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet zagrażającą życiu sepsę.
